« Quod homines ecclesie Carnotensis, de quadam parte Belsie, non debent pedagium domino Merlaii. »

  • A Chirographe original en parchemin. Arch. dep. Eure-et-Loir, G 717 (ancienne cote : fonds du Chapitre, carton X, F, 4).
  • B Bibl. nat. de France, carton 28: Livre des Privilèges de l'église de Chartres, p. 84 et 28 bis, fol. 38v°.
  • a Cartulaire de Notre-Dame de Chartres, éd. Eugène de Lépinois et Lucien Merlet, Chartres, 1862.
D'après a.

« Quicquid ad honorem et communem utilitatem et ad quietem pauperum ecclesie spectat, recta intentione querentibus, unum maxime necessarium sollicite procurandum est, ne operam et impensam silentio perdant, et que pro pace et concordia tam presentium quam futurorum viriliter elaboraverint, per negligentiam et oblivionem, discordie postmodum et contentionis seminarium fiant. Quapropter nos omnes Carnotensis Capituli fratres notum fieri volumus, et presentibus et posteris, quod dominus Ursio de Merlaio1 injuste accipiebat pedagium in quadam parte terre Beate Marię de Belsia. Summonitus a canonicis, ad justiciam venire noluit et ad ultimum excommunicatus fuit. Tandem, Deo miserante et inspirante, rediens ad cor, venit in capitulum, ibi culpam suam cognovit et vadimonium rectitudinis, primum in manu decani, postea vero, multis tam clericis quam laicis adstantibus et videntibus, super altare beatę Marię humiliter posuit ; et ut omnibus pateret quale et quantum esset jus canonicorum, utriusque partis consilio et consensu, decem legitimi homines de ipsa terra, vidente ipso, juraverunt in capitulo quia injuste hoc pedagium acciperet2, videlicet a Novo-Vico et a calciato calle Blesensi qui transit ante Merlaium, de tota terra Beatę Marię versus Belsiam, quacumque via, quacumque semita irent vel redirent Carnotum, nisi inciderent in predictum calciatum callem ante Vallem-Brachiorum. Sunt tamen infra has metas due ville, Plancavilla et Auvillare, de quibus domnus Ursio dicebat se non concessisse ; nobis econtra dicentibus quod non debebat accipere, retento jure Capituli, quacumque hora vellemus reclamare, loco et tempore. Insuper etiam concessit, hinc precibus canonicorum, inde pro anima sua et antecessorum suorum, inde etiam data sibi caritate sexaginta librarum, quod in clauso Beatę Marię, in quo, et ante vindemias et in ipsis vindemiis, tam ipse quam sui homines, plus quam deberent accipiebant, per singulos quadrantes in quibus consuetudinem habebat, nichil aliud deinceps nisi tantum vii sextarios vini, secundum justam mensuram, acciperet ; hoc etiam concesso quod canonicis bene liceret deportare vindemias suas ad quodcumque vellent pressorium, in clauso, seu clauso pertinens, ubi consuetudinem suam domnus Ursio accipit. Definitum est etiam et concessum quod si operarii canonicorum conducticii3, (constat enim de domesticis quod in eos nullus habet manummittere nisi canonicus), si, inquam, illi in clauso forifecerint dum in opere erunt, licebit quidem servientibus domni Ursionis eos retinere ; quod si canonicus, cujus operarii erunt, in manu ceperit ut de eis justiciam faciat in curia canonici, juditio ejus et curię suę domnus Ursio justiciam suam accipiet. Quod si canonicus de operariis illis se intromittere noluerit, nos non reclamabimus ; si vero de forifacto quod illi ante fecerint eos accusare voluerit dum in opere canonici erunt, nec poterit eos retinere nec accusare. Hęc ut prescripta sunt concessit ipse domnus Ursio in capitulo, et filius ejus primogenitus Nivelo, et frater ejus junior Hamelinus ; et apud Fractamvallem hoc idem concesserunt Philippus et Raginaldus4, filii ejusdem Ursionis primogeniti, et apud Sanctum-Avitum filia ejus Beatrix hoc idem concessit. Concessis igitur et collaudatis ab utraque parte omnibus, ut in presenti carta continentur, processit domnus Ursio ad altare beate Marie, cum universo clero, militibus et populo multo, et cyrographum, in duas partes sectum, accercitis duobus filiis suis Nivelone et Hamelino, genibus flexis, obtulit super altare beatę Marię, et unam partem levavit ipse cum prenominatis filiis suis, alteram, ad monumentum et munimentum prefate libertatis et perpetuę pacis, in archivis ecclesie in perpetuum servandam dereliquit. Hęc acta sunt , anno domni Ludovici, regis Junioris, secundo, episcopatus autem domni Gaufridi, Carnotensis episcopi, . Huic concessioni interfuerunt, ex parte Capituli : Zacharias, decanus ; Salomon, precentor ; Hugo, subdecanus ; Hugo, succentor ; Gauslinus, prepositus ; Heinricus, prepositus ; Milo, prepositus ; Richerius, archidiaconus ; Droco, archidiaconus ; Ansgerius, archidiaconus ; Willelmus, presbiter ; Fredericus, presbiter ; Gosbertus, diaconus ; Radulfus, diaconus ; Herbertus Belotinus, diaconus ; Matheus, diaconus ; Hugo, diaconus ; Guido de Sancto-Martino, diaconus ; Herbertus Arnulfi, Guido, cancellarii ; Guillelmus de Bello-Videre, Radulfus de Leugis, Rainaldus, archidiaconi ; Johannes, dapifer ; Symon de Sancto-Leobino ; Guillelmus Comes ; Ansoldus de Bello-Videre ; Guillelmus de Morvilla ; Symon Belini ; Robertus de Bonavalle, Nivelo de Cruce, Ivo, monetarii ; Adam ; Gaufridus. Laici vero : Gervasius, major ; Odo, major Novigenti-Fisci ; Johannes de Hismeriaco et Radulfus frater ejus ; Hugo de Gaiesvilla ; Arnulfus de Puisolis ; Hildegarius de Manevicino ; Gauterius de Sancto-Prisco ; Robertus de Uno-Pilo. Ex parte vero domni Ursionis interfuerunt hi testes : Joscelinus de Auneel ; Roscelinus Mala-Terra ; Gauterius Bego ; Burgundio de Merlaio ; Guillelmus Aculeus ; Guillelmus, filius Ansoldi ; Girardus de Merlaio ; Odo de Alona ; Fulcaudus Tronellus ; Johannes de Secoreio ; Moreherius de Blandeinvilla ; Robertus de Froovilla ; Hugo de Faveriis ; Herbertus de Mongeven ; Gaufridus, monetarius.

Apud villam quę dicitur Halo concessit hoc idem pactum Fulcherius, ejusdem Ursionis filius ; et hi sunt testes : Ivo, presbiter ; Burgundius de Merlaio ; Beatrix, uxor ejus ; Simon del Bruit; Hugo Poterons ; Marcherius Gibosus.

Concessionis vero que facta est apud Fractamvallem a Philippo et Raginaldo, presente domno Hugone, nostro subdecano, et Richerio, archidiacono, et clericis eorum Raimbaldo, Roberto de Braio et Roberto, filio Gaufridi, monetarii, testes sunt : Hugo Desreez ; Girardus de Villare ; Salomon de Thoreio ; Paganus de Froevilla ; Durandus Lepus ; Johannes de Balaum ; Gauterius Moysanz ; Herbertus, presbiter ; Cesarius, presbiter ; Godefridus de Pataico.

Concessionis autem ibidem facte a Hersende, filia Ursionis, et Agathe, uxore Nivelonis primogeniti, testes sunt : Hersendis de Villare ; Matildis filia ejus ; Jamenvia, et omnes supradicti testes.

Concessionis apud Sanctum-Avitum facte a Beatrice, filia ejus, testes sunt : Petrus Laguina, Bernaldus, prepositus, nepos Hervei decani, Odo de Sancto-Avito, sacerdotes ; Herveus ; Andreas ; abbatissa Isabels ; Ada ; Hildealdis ; Ermengardis de Braio ; Matildis.

Hec omnia per diversa loca facta et concessa viderunt et audierunt prefatus subdecanus et archidiaconus, cum clericis et servientibus, quorum sunt nomina : cum subdecano, Hugo, Gauterius de Braio, Gauterius, minutor ; cum archidiacono, Arnulfus nepos ejus ; Rualens, Britels, Fromundus. »