Sentence arbitrale prononcée par Baudouin, prieur de Saint-Martin-des-Champs, et Herbert, chanoine de Paris, au sujet des différends que le prieur et les frères de Saint-Lazare avaient avec les chanoines de Saint-Merry.

  • B Bibliothèque vaticane, Reg. lat. 907, fol. 47-48, cartulaire du XIIIe ou XIVe siècle.
  • a Cartulaire et censier de Saint-Merry de Paris, éd. Léon Cadier et Camille Couderc, Paris, 1891.
D'après a.

Hec sunt littere de compositione facta inter nos et fratres Sancti Lazari Parisiensis super... Universis presentes litteras inspecturis frater B[alduinus]1, humilis prior Sancti Martini de Campis, et magister Herbertus, canonicus et capellanus domini Parisiensis [episcopi2], salutem in Domino. Notum facimus quod, cum inter venerabiles viros canonicos Sancti Mederici Parisiensis, ex una parte, et viros religiosos priorem et fratres Sancti Lazari Parisiensis, ex altera, questio verteretur super hoc quod dicti canonici dicebant predictos priorem et fratres emisse, vel ex quacumque causa habuisse, a domino Marliaci3, quamdam terram moventem ab eisdem canonicis cum justitia, et dominio, et censiva, sub annuo censu viginti octo denariorum parisiensium de capitali censu ; que terra incipit a domo Guillermi Cementarii et protenditur usque ad domum Edoardi de Veres inclusive, scilicet super magnam viam, qua itur ad Sanctum Martinum de Campis, et iterum protenditur in vico de Quinquinpoist, usque ad muros Sancti Maglorii Parisiensis, supra cymiterium ejusdem loci ; et eam detinere in ipsorum canonicorum prejudicium et gravamen, cum inde amitterent jura sua, ut dicebant, pro eo quod ad manum mortuam devenerat terra illa ; ad cujus terre alienationem dicti canonici eosdem priorem et fratres compellere nitebantur. Et super hoc quod dicti prior et fratres dicebant ex adverso quod censiva, justitia et dominium furni, qui dicitur furnus de Livriaco, movebantur ab eisdem priore et fratribus, que omnia ipsi asserebant a domino Marliaci se emisse ; que siquidem omnia dicti prior et fratres dicebant eosdem canonicos detinere in eorumdem prejudicium et gravamen. Tandem, mediantibus bonis viris, dicte partes super premissis et super omnibus aliis querelis retro habitis inter eos usque ad diem hodiernum, in nos, sub pena xx librarum parisiensium, compromiserunt, vallantes compromissionem eandem sigillo capituli Parisiensis, ex parte dictorum canonicorum, et, ex parte dictorum prioris et fratrum, sigillo capituli fratrum eorumdem. Nos vero, de prudentium virorum consilio, arbitrium nostrum presentibus partibus protulimus in hunc modum : quod dicti prior et fratres dictam terram cum justicia, dominio et censu augmentato, quam domini Marliaci ibidem solebant percipere annuatim, libere de cetero possidebunt, salvis viginti et octo denariis pro eadem terra de capitali censu a dictis priore et fratribus, singulis annis, in perpetuum persolvendis, , canonicis memoratis, quem videlicet capitalem censum idem canonici revera a dominis Marliaci habuerant ab antiquo, et salvo etiam censu superexcrescente ad facienda quedam anniversaria, quem censum superexcrescentem ecclesia Sancti Mederici Parisiensis in quibusdam domibus ejusdem terre percipiebat et percipiet annuatim ; ita tamen quod dicti canonici predictos priorem et fratres dictam terram distrahere de cetero non compellent, salvis tamen ventis retentis eisdem canonicis in dicta terra, quas ipsi canonici habebunt in posterum, sicuti revera habuerant ab antiquo ; ita quod, quicumque fuerit dictorum prioris et fratrum major illius terre, tenebitur semel, ex quo in dicta terra fuerit institutus, facere fidem juramento dictis canonicis, vel eis, vel eorum mandato, significabit ventas, quotienscunque et ex quocunque contractu debeantur. Si vero contigerit quod vente declarate solute non fuerint dictis canonicis vel eorum mandato, infra quindenam post contractum, dictus major tenebitur compellere emptores, quousque dictis canonicis super eisdem ventis fuerit congrue satisfactum. Alioquin ipsi canonici, pro defectu majoris, habebunt coercitionem amovendi hostia emptorum ? pro ventis non solutis, et tunc dicti prior et fratres inde suam poterunt levare emendam1. Absolvimus etiam omnino, per idem arbitrium, dictos canonicos ab impetitione dictorum prioris et fratrum super justitia, dominio et censiva furni, qui dicitur furnus de Livriaco, eidem priori et fratribus super hiis perpetuum silentium imponentes. Predicti siquidem prior et fratres de novem libris parisiensium, quas, per nostrum arbitrium, supra dictum tenebantur solvere, nuper preterito, canonicis memoratis, et preterea de viginti solidis parisiensium annui census, quos ipsi prior et fratres, per nostrum jamdictum arbitrium, similiter tenebantur reddere, annis [singulis], parve communitati Sancti Mederici Parisiensis, quousque ipsi prior et fratres emissent et assignassent, in terra dictorum canonicorum, dictos xx solidos competentes, de hiis utique duobus predictis plenarie satisfecerunt in pecunia numerata, prout ipsi canonici confessi sunt coram nobis. Item pronunciavimus, per arbitrium nostrum, quod dicti prior et fratres medietatem cujusdam torcularis, quam ipsi canonici habebant apud Savies, prope domum Sancti Martini, in territorio de Bello Campo, libere cum omnibus suis appendiciis1 de cetero possidebunt. Item pronunciavimus, per idem arbitrium, quod dicti prior et fratres percipient in posterum septem solidos parisiensium et dimidium de capitali censu, quos dicti canonici habebant in altera medietate predicti torcularis, prout ipsi canonici perceperunt ab antiquo. Item pronunciavimus quod vindemie vinearum pertinentium ad fabricam ecclesie Sancti Mederici deferentur ad premendum ad predictum torculare, et prementur secundum consuetudinem que ad idem torcular antiquitus est obtenta. In cujus rei memoriam et testimonium presentes litteras, ad petitionem partium, sigillorum nostrorum impressione duximus confirmari. .