« Quod homines ecclesie Carnotensis, de quadam parte Belsie, non debent pedagium domino Merlaii. »
- A Chirographe original en parchemin. Arch. dep. Eure-et-Loir, G 717 (ancienne cote : fonds du Chapitre, carton X, F, 4).
- B Bibl. nat. de France, carton 28: Livre des Privilèges de l'église de Chartres, p. 84 et 28 bis, fol. 38v°.
- a Cartulaire de Notre-Dame de Chartres, éd. Eugène de Lépinois et Lucien Merlet, Chartres, 1862.
« Quicquid ad honorem et communem utilitatem et ad quietem pauperum ecclesie
spectat, recta intentione querentibus, unum maxime necessarium sollicite
procurandum est, ne operam et impensam silentio perdant, et que pro pace et
concordia tam presentium quam futurorum viriliter elaboraverint, per negligentiam
et oblivionem, discordie postmodum et contentionis seminarium fiant.
Quapropter nos omnes Carnotensis Capituli fratres notum
fieri volumus, et presentibus et posteris, quod dominus Ursio de
Merlaio1 injuste accipiebat
pedagium in quadam parte terre Beate Marię de Belsia.
Summonitus a canonicis, ad justiciam venire noluit et ad ultimum excommunicatus
fuit.
Tandem, Deo miserante et inspirante, rediens ad cor, venit in capitulum, ibi
culpam suam cognovit et vadimonium rectitudinis, primum in manu decani, postea
vero, multis tam clericis quam laicis adstantibus et videntibus, super altare
beatę Marię humiliter posuit ; et ut omnibus pateret
quale et quantum esset jus canonicorum, utriusque partis consilio et consensu,
decem legitimi homines de ipsa terra, vidente ipso, juraverunt in capitulo quia
injuste hoc pedagium acciperet2, videlicet a
Novo-Vico et a calciato calle
Blesensi qui transit ante
Merlaium, de tota terra Beatę Marię
versus Belsiam, quacumque via, quacumque semita irent vel
redirent Carnotum, nisi inciderent in predictum calciatum
callem ante Vallem-Brachiorum.
Sunt tamen infra has metas due ville, Plancavilla et
Auvillare, de quibus domnus Ursio
dicebat se non concessisse ; nobis econtra dicentibus quod non debebat accipere,
retento jure Capituli, quacumque hora vellemus reclamare, loco et tempore.
Insuper etiam concessit, hinc precibus canonicorum, inde pro anima sua et
antecessorum suorum, inde etiam data sibi caritate sexaginta librarum, quod in
clauso Beatę Marię, in quo, et ante vindemias et in ipsis
vindemiis, tam ipse quam sui homines, plus quam deberent accipiebant, per singulos
quadrantes in quibus consuetudinem habebat, nichil aliud deinceps nisi tantum
vii sextarios vini, secundum justam mensuram, acciperet ; hoc etiam
concesso quod canonicis bene liceret deportare vindemias suas ad quodcumque
vellent pressorium, in clauso, seu clauso pertinens, ubi consuetudinem suam domnus
Ursio accipit.
Definitum est etiam et concessum quod si operarii canonicorum conducticii3, (constat enim de domesticis quod in eos
nullus habet manummittere nisi canonicus), si, inquam, illi in clauso forifecerint
dum in opere erunt, licebit quidem servientibus domni
Ursionis eos retinere ; quod si canonicus, cujus operarii
erunt, in manu ceperit ut de eis justiciam faciat in curia canonici, juditio ejus
et curię suę domnus Ursio justiciam suam accipiet.
Quod si canonicus de operariis illis se intromittere noluerit, nos non
reclamabimus ; si vero de forifacto quod illi ante fecerint eos accusare voluerit
dum in opere canonici erunt, nec poterit eos retinere nec accusare.
Hęc ut prescripta sunt concessit ipse domnus Ursio in
capitulo, et filius ejus primogenitus Nivelo, et frater ejus
junior Hamelinus ; et apud
Fractamvallem hoc idem concesserunt
Philippus et Raginaldus4, filii ejusdem Ursionis
primogeniti, et apud Sanctum-Avitum filia ejus
Beatrix hoc idem concessit.
Concessis igitur et collaudatis ab utraque parte omnibus, ut in presenti carta
continentur, processit domnus Ursio ad altare
beate Marie, cum universo clero, militibus et populo
multo, et cyrographum, in duas partes sectum, accercitis duobus filiis suis
Nivelone et Hamelino, genibus flexis,
obtulit super altare beatę Marię, et unam partem levavit
ipse cum prenominatis filiis suis, alteram, ad monumentum et munimentum prefate
libertatis et perpetuę pacis, in archivis ecclesie in perpetuum servandam
dereliquit.
Hęc acta sunt
Apud villam quę dicitur Halo concessit hoc idem pactum Fulcherius, ejusdem Ursionis filius ; et hi sunt testes : Ivo, presbiter ; Burgundius de Merlaio ; Beatrix, uxor ejus ; Simon del Bruit; Hugo Poterons ; Marcherius Gibosus.
Concessionis vero que facta est apud Fractamvallem a Philippo et Raginaldo, presente domno Hugone, nostro subdecano, et Richerio, archidiacono, et clericis eorum Raimbaldo, Roberto de Braio et Roberto, filio Gaufridi, monetarii, testes sunt : Hugo Desreez ; Girardus de Villare ; Salomon de Thoreio ; Paganus de Froevilla ; Durandus Lepus ; Johannes de Balaum ; Gauterius Moysanz ; Herbertus, presbiter ; Cesarius, presbiter ; Godefridus de Pataico.
Concessionis autem ibidem facte a Hersende, filia Ursionis, et Agathe, uxore Nivelonis primogeniti, testes sunt : Hersendis de Villare ; Matildis filia ejus ; Jamenvia, et omnes supradicti testes.
Concessionis apud Sanctum-Avitum facte a Beatrice, filia ejus, testes sunt : Petrus Laguina, Bernaldus, prepositus, nepos Hervei decani, Odo de Sancto-Avito, sacerdotes ; Herveus ; Andreas ; abbatissa Isabels ; Ada ; Hildealdis ; Ermengardis de Braio ; Matildis.
Hec omnia per diversa loca facta et concessa viderunt et audierunt prefatus subdecanus et archidiaconus, cum clericis et servientibus, quorum sunt nomina : cum subdecano, Hugo, Gauterius de Braio, Gauterius, minutor ; cum archidiacono, Arnulfus nepos ejus ; Rualens, Britels, Fromundus. »