« De compositione advocatorum Ecclesie. »
- B Bibl. nat. de France, carton 28: Livre des Privilèges de l'église de Chartres, p. 176.
- a Cartulaire de Notre-Dame de Chartres, éd. Eugène de Lépinois et Lucien Merlet, Chartres, 1862.
« Philippus, Dei
gracia, Francorum rex, notum facimus
universis, tam presentibus quam futuris, quod, cum contentio verteretur inter
dilectum et fidelem nostrum Johannem de
Castellione, Comitem Blesensem et
Carnotensem, ex una parte, et dilectos nostros
decanum et Capitulum Carnotense, ex altera, super
advocatione burgensium Carnotensium1 et condictionibus advocationis ejusdem et advocatorum, ab
utraque parte, super dicta contentione, cum suis omnibus accessoriis, dampnis,
injuriis, expensis excommunicationum, et interdictionum sentenciis ob
hoc latis, et aliis discordie occasionibus, inter partes, ex hac contentione,
provenientibus, in nos extitit compromissum alte et basse, sub pena duarum millium
marcharum argenti hinc inde apposita ; promittentes hinc inde, sub religione coram
nobis prestiti juramenti et sub pena predicta a parte non parente nostre super
hiis ordinationi, arbitrio seu dicto, parti obtemperanti persolvenda, quod
ordinationem nostram, arbitrium seu dictum inviolabiliter observabunt et quod
contra in aliquo non venient in futurum.
Nos autem super premissis pronunciamus seu ordinamus in hunc modum : Primo, quod,
ratione istius nostre ordinationis, arbitrii seu dicti, dicti decanus et Capitulum
omnes interdicti et excommunicationis sentencias, occasione predictarum
contentionum auctoritate sua latas, ubicumque et in quascumque personas amoveant,
necnon et latas, ad instanciam eorumdem, occasione contentionum
hujusmodi, quantum in se est, faciant amoveri.
Deinde, de numero advocatorum dictorum decani et Capituli
Carnotensis, ordinamus et dicimus quod ecclesia
Carnotensis seu decanus et Capitulum Carnotense
communiter possint habere et advocare usque ad decem advocatos, et non plures, et
quod nullus canonicus Carnotensis, habens vel non habens
dignitatem, personatum, aut officium in Carnotensi ecclesia
qualecumque, valeat aliquem advocare.
Item, de condictionibus advocatorum taliter ordinamus quod, in delictis aut
quasi, exempti sint a juridictione omnimoda alta et bassa Comitis
Carnotensis in omnibus casibus, ut canonicorum persone,
adeo ut si, in civitate Carnotensi seu in quacumque parte
comitatus Carnotensis, deliquerint aut quasi deliquerint,
non possint justiciari per dictum Comitem aut per suos, nisi in presenti delicto
fuerint deprehensi, in quo casu nichil aliud licebit dicto Comiti aut suis nisi
eos capere, et sic captos ipsis decano et Capitulo ad justiciandum, ad petitionem
ipsorum decani et Capituli, dictus Comes et sui statim reddere tenebuntur ; et
illud idem de ipsorum advocatorum familiis ordinamus, hoc excepto quod de delicto
aut quasi, ante advocationem commisso, poterit advocatus tunc demum per Comitem
justiciari, non aliter quam si ante advocationem ipsam fuerit coram dicto Comite
aut suis justiciariis super hoc in judicium evocatus et per citationem jam
preventus ; et hoc idem dicimus de familia advocati.
Appellatione autem familie volumus contineri advocatorum liberos cum ipsis
advocatis manentes, ad ipsorum advocatorum expensas, sint vel non sint in eorum
potestate, ac omnes illos qui cum advocatis ipsis morabuntur, ad expensas
advocatorum, et suum domesticum servitium facient et ad hoc specialiter
assumentur.
De quibus advocatis et eorum familiis taliter ordinamus quod ad omnimodam
jurisdictionem dictorum decani et Capituli pertineant, nisi in casibus in quibus
justiciandi essent per alium quam per ecclesiam aut per Comitem
Carnotensem.
Item de bonis mobilibus dictorum advocatorum taliter ordinamus quod, propter
delictum aut quasi ipsius advocati, aut propter quamcumque aliam occasionem seu
causam, non debeant ipsi Comiti confiscari, nec ad juridictionem seu justiciam
ipsius Comitis aliquatenus pertinere, dum tamen bona illa existencia sint in
civitate et banleuga Carnotensi seu extra civitatem ipsam
Carnotensem, in circuitu infra leucam : de bonis vero
eorum mobilibus alibi existentibus servetur illius patrie jus commune.
Item ordinamus quod de contractibus aut quasi, in dictis civitate
et banleuca et extra civitatem ipsam in circuitu infra leucam, ab advocatis ipsis
seu ab aliis ipsorum advocatorum aut familie sue nomine, celebratis in quocumque
tempore, exempti sint penitus a juridictione Comitis, et a prestatione thelonei,
banagii seu alterius cujuscumque costume, et ab omni alia prestatione, quocumque
nomine noscatur, liberi sint et immunes, et quod negociari valeant quocumque
tempore, et alii pro ipsis, infra tamen loca predicta sub eadem libertate ; hoc
excepto, seu salvo, quod, si aliquis pro advocato, seu quocumque de ipsius
advocati familia, ejus vel eorum nomine, negociari se asserat aut mercari,
sufficere debet Comiti si hoc idem negociator vel mercator asserat per fidem suam
solummodo, quam nec dare tenetur, nisi super hoc fuerit requisitus.
De bonis vero eorum immobilibus, perinde ac si non essent advocati, nulla per
hanc ordinationem nostram conceditur exemptio ; quin, ubi debebunt super hiis
respondere teneantur, excepta domo quam inhabitabit advocatus et familia ejusdem
advocati, cum toto pourprisio, in qua vel pro qua, cum toto pourprisio, quamdiu
inhabitabit, ibidem nullam dictus Comes aut sui possunt, quacumque occasione seu
causa, juridictionem seu justiciam exercere, nisi pro censu Comiti debito, pro quo
non soluto justiciare poterit dictus Comes, secundum quod, pro censu sibi debito,
justiciare consuevit alias domos Carnotenses.
Item ordinamus quod decanus et Capitulum Carnotense
usurarium manifestum scienter non advocent, et, si forte advocaverant ignoranter,
dimittant statim eum cum sciverint talem esse ; et si, post advocationem, aliquis
advocatus fuerit usurarius manifestus, statim demittetur ab ipsis decano et
Capitulo, cum hoc scietur publice, nisi penitus isti tales demittant usuram.
Item ordinamus quod decanus et Capitulum Carnotense
advocatos suos familiam ultra quam eis sufficiat scienter habere non
permittant.
Et hec predicta omnia, videlicet de non advocando usurarium et de familia non
ultra quam ipsis advocatis sufficiat assumenda, jurabit procurator decani et
Capituli Carnotensis in capitulo
Carnotensi, in animam ipsorum decani et Capituli, ad
exclusionem omnis fraudis et doli, ipsos decanum et Capitulum fideliter servaturos
et facturos ; ad cujus sacramenti prestationem dicti decanus et Capitulum debent
vocare Comitem Carnotensem, vel eum qui, pro ipso,
Carnoti juridictionem exercebit ; et, presente dicto
Comite, vel eo qui, pro ipso, Carnoti juridictionem
exercebit, si, ad hoc vocati, venire voluerint, fiet predictum
sacramentum, cui sacramento idem Comes stare tenebitur et sine alia probatione
debebit esse contentus, et hoc sacramentum semel duntaxat prestabitur.
Quilibet vero de cetero recipiendus in canonicum in ecclesia
Carnotensi, in sua institutione, simile, per omnia,
quantum in se erit, prestabit in capitulo juramentum.
Item, ordinamus quod decanus et Capitulum Carnotense
advocatum suum, infra annum a tempore advocationis, mutare non valebunt, et si
forte mutaverint, loco ejus infra annum alium non poterunt advocare, nisi ex certa
causa ipsi decanus et Capitulum mutaverint a Capitulo seu a majore parte Capituli
approbata, et tunc ipsis decano et Capitulo liceat sine difficultate qualibet, sub
eadem libertate, loco ejus alium advocare : post annum vero, a tempore
advocationis computandum, liceat dictis decano et Capitulo advocatum seu advocatos
suos mutare et alium seu alios advocare.
Preterea quociens dicti decanus et Capitulum aliquem seu aliquos advocabunt,
debent tunc advocatorum nomina, in capitulo Carnotensi,
preposito aut castellano Comitis Carnotensis, si ad hoc
vocatus venire voluerit castellanus aut prepositus, nunciare, et tunc, altero
eorum in capitulo presente, advocatus ipse seu advocati jurare debebunt in
capitulo, ad exclusionem omnis fraudis, machinationis et doli, quod familiam ultra
quam ei vel eis sufficiat non assument et quod, advocato ipso aut quocumque de sua
familia negociante, pro alio non fraudabit advocatus nec fraudari scienter
permittet in negociacione predicta dictum Comitem in costuma.
Quo juramento, quantum ad negotiationem pertinet, idem Comes, sine alia
probatione, debebit esse contentus.
Ordinamus etiam quod quicumque fuerit Comes Carnotensis,
semel in vita sua, in inicio comitatus, cum a Capitulo fuerit requisitus, ad
exclusionem omnis doli, per se seu per procuratorem ad hoc sufficienter ordinatum,
in animam ipsius Comitis et in capitulo Carnotensi, jurabit
quod ipse Comes advocationem ecclesie per se, vel per alium, clam vel palam,
principaliter vel occasionaliter, non impediet seu turbabit, nec faciet aut
permittet a quocumque de suis scienter impediri aliquatenus, seu turbari aliquo
ingenio, machinatione seu cautela ; nec advocatos seu advocatum aliquo casu seu
modo, ratione seu occasione dicte advocationis, in se vel in rebus suis, amicis
seu parentibus, seu alio casu vel modo quibuscumque, molestabit, gravabit,
dampnificabit, aut injuriam inferet, seu inferri faciet qualemcumque.
Dicti vero decanus et Capitulum, occasione seu ratione istius
juramenti, non poterunt ad forum ecclesiasticum trahere Comitem
Carnotensem.
Ordinamus etiam quod prepositus, castellanus et baillivus, seu quicumque alii in
comitatu Carnotensi, ratione dicti Comitis, juridictionem
exercentes, cum ad dicta officia instituti fuerint seu assumpti, moniti a dictis
decano et Capitulo, de advocatione et advocatis semel, per omnia, tactis
sacrosanctis evangeliis, faciant juramentum.
Nec dicti decanus et Capitulum poterunt eos qui juraverint trahere ad forum
ecclesiasticum, occasione seu ratione istius juramenti.
Item ordinamus quod, in recompensatione advocatorum, quia plures habere
consueverant, ut asserebant predicti decanus et Capitulum, quam per nostram
suprascriptam ordinacionem concessimus ipsis decano et Capitulo, dictus Comes
teneatur eis dare et assignare in comitatu Carnotensi
centum et sexaginta libratas terre, cursualis seu usualis monete, in
comitatu Carnotensi, tenendas et possidendas ab ipsis
decano et Capitulo ad easdem libertates et jura cum quibus seu in quibus tenent et
possident aliam terram suam, ad arbitrium bonorum virorum super hoc a nobis
deputandorum, assidendas